Özgür bir yürek: Mouloudji

1970 tarihli "Auto-portrait" adlı parçasında da belirttiği gibi baba tarafından Cezayirli (ve Müslüman), anne tarafından ise Bröton (yani Katolik) olan Mouloudji’nin çocukluk yılları, aile bütçesine katkıda bulunmak için Paris sokaklarında gazete satarak geçmişti. Yine bu döneminde erkek kardeşiyle birlikte Belçika kökenli sol görüşlü bir gençlik hareketi olan Les Faucons Rouges'a katıldı, 1935’te komünist partiye yakınlığıyla tanınan Ekim Grubu adlı tiyatro topluluğunda yönetmenlik yapan aktör Sylvain Itkine’le tanıştı ve grubun sahnelediği bir piyeste rol aldı. 1936’da düzenlenen geniş çaplı grevlere destek veren sanatçı grubu arasında yer alırken bu dönemde fabrikalarda sahneye konulan tiyatro oyunlarda da rol aldı. Yeteneğinin aktör ve yönetmen Jean-Louis Barrault tarafından fark edilmesiyle, henüz on altı yaşındaki Mouloudji’nin ismi Paris sanat çevrelerinde sık sık telaffuz edilir olacaktı. İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla Ekim Grubu'yla birlikte Marsilya’daki Serbest Bölge’ye sığınan Mouloudji, burada Fransız şansonunun bir başka önemli isimi Francis Lemarque’la tanıştı. Paris’e döndüğünde dönemin ünlü kabarelerinden Bœuf sur le Toit’da sahne alan genç adam 1945’te, yani henüz yirmi üç yaşındayken savaş sırasında yaşadığı anıları anlattığı Enrico isimli bir roman yayınladı. Savaş sonrasında artık Juliette Gréco, Boris Vian, Sydney Bechet, Jean-Paul Sartre ve Simone de Beauvoir gibi isimlerle birlikte Saint-Germain-des-Prés’nin tanınmış simalarından biri haline gelmişti. Bu dönemde kabarelerde sözleri Bernard Dimey ve yolunun henüz küçük bir çocukken kesiştiği Jacques Prévert’e ait şarkıları seslendiriyor, aynı zamanda Boris Vian eserlerini en iyi yorumlayan şarkıcılardan biri olarak gösteriliyordu. 1951’de ilk plağını kaydeden Mouloudji ertesi yıl, ilk olarak Maurice Chevalier’nin seslendirmesi için yazılan "Comme un p’tit coquelicot" adlı parçayla büyük yankı uyandıracak, şarkı ona 1953’te bir de Charles-Cros Akademisi ödülü getirecekti.

Ellili yılların başında kaydettiği "Le mal de Paris" ve "Un jour tu verras" gibi şarkılar sayesinde şöhret basamaklarını hızla tırmanan Mouloudji’nin kariyeri, Fransız birliklerinin Hindiçini Savaşı sırasında Dien Bien Phu’da bozguna uğradığı 7 Mayıs 1954 günü, Paris’teki bir kabarede Boris Vian’ın bir asker kaçağını konu alan savaş karşıtı şarkısı "Le déserteur" adlı parçayı seslendirmesi nedeniyle ciddi bir darbe yedi. Oysa özünde barış yanlısı bir pasifist olan sanatçı, Vian’ın bazı sözlerini onun da izniyle değiştirerek şarkıyı biraz daha yumuşatmaya çalışmıştı.Örneğin, "Monsieur le président" sözleriyle doğrudan cumhurbaşkanına hitap etmek yerine, "Messieurs qu’on nomme grands" yani “sözde büyük insanlara” seslenmeyi tercih etmiş, Vian’ın savaştan kaçacağını beyan ettiği "Ma décision est prise, je m’en vais déserter" mısraının yerine ise, savaşın anlamsızlığını dile getiren “Les guerres sont des bêtises, le monde en a assez – Savaşlar aptallıktır, dünya artık bıktı” cümlesini kullanmıştı. Tüm bunlara karşın politikacıların hışmından kurtulamadı ve ilk olarak "Le déserteur" daha sonra da Mouluodji’nin politik içerikli diğer şarkılarının radyolarda çalınması yasaklandı.

Mouloudji'nin ellili yılların ilk yarısında seslendirdiği parçalardan biri de sözleri Jacques Verières müziği ise Marc Heyral imzasını taşıyan "Mon pote le gitan" idi. 1953 yılında yaşama veda eden çingene asıllı ünlü caz gitaristi Django Reinhardt için yazılan şarkının sözlerine imza atan Jacques Verières, sanat dünyasının içinden gelen bir isimdi, aynı zamanda uzun yıllar şarkı da söyleyen sanatçıya turnelerinde Reinhardt’ın kardeşi Joseph de eşlik etmişti. Django Reinhardt aracılığıyla toplum tarafından dışlanan, hor görülen buna karşın özgürlüğünden taviz vermeyen bir halkı konu alan parçanın ilk yorumcularından birinin, hayatı boyunca barış ve özgürlük mücadelesi veren Mouluodji olması şaşırtıcı değildi. Onun yanı sıra bu dönemde Yves Montand, Barbara ve Francis Lemarque gibi isimler tarafından da yorumlanan parça, 1959’da yönetmen François Gil’e başrolünü Jean Richard ve Louis de Funès’in oynadığı bir komedi filmi için ilham kaynağı oldu. Şarkıyla aynı adı taşıyan filmde, "Mon pote le gitan" bu kez parçanın sözlerini yazan Jacques Verières tarafından seslendirilecekti.

Yukarıda da belirttiğimiz gibi kariyeri, Boris Vian’ın Le déserteur" adlı parçası yüzünden sekteye uğrasa ve başı sık sık sansürle belaya girse de, 1955’te Alhambra salonunda izleyici karşısına çıkmaktan geri kalmayan Mouloudji, ellili yılların sonlarından itibaren şarkı sözlerini artık kendisi yazmaya başladı. 1961’de Vogue stüdyolarıyla anlaşma imzalayan sanatçı, 1964’te kendi plak şirketini kurarak Graeme Allwright, Jean-Claude Drouot ve Hélène Martin gibi isimlerin dinleyiciyle buluşmasını sağladı. Bu döneme ait dikkat çeken parçalardan biri de yıllar sonra televizyonda yayınlanan bir süpermarket reklamı sayesinde yeniden gündeme gelen sözleri Yves Stéphane, bestesi ise Jack Arel imzalı "L'amour, l'amour, l'amour"du. 1963 tarihli parça, 2019’da bu kez elektronik müzik grubu Bon Entendeur yorumuyla beğeni toplamış, bunun sonrasında da Great Freedom (2021), Venise n’est pas en Italie (2019) ve Fête de famille (2019) gibi filmlerin soundtrack’inde yer almıştı.

Altmışlı yılların ikinci yarısında Gaby Wagenheim ve Cris Carol gibi bestecilerle çalışmaya başlayan Mououdji, bu dönemde "Les Beatles de 40 "(1965), "L’adagio du pont Caulaincourt" (1968) ve "Six feuilles mortes de San Francisco" (1969) gibi önemli parçalara imza attı, 1967’de ise kızı Annabelle dünyaya geldi. Mayıs 1968 olayları sırasında, tıpkı 1936 grevlerinde olduğu gibi fabrikalarda şarkı söyleyen politik eylemci rolünü üstlenen sanatçı açısından önemli olan dürüstlüğünü korumak ve inandığı doğruları, kariyeri için feda etmemekti.

Yetmişli yılları kendisine fazla hareket alanı bırakmayan plak endüstrisiyle savaşarak geçiren Mouloudji, defalarca sansüre uğramasına karşın, yaratacağı sonuçlarını düşünmeden şarkı yazmaya devam etti. Bunun yanı sıra siyasi mücadelelere verdiği desteği sürdürdü. 1974’te, II.Dünya Savaşı'ndaki Direniş Hareketini konu alan şarkılardan oluşan bir albümde boy gösterdi, 1871 Komününün yüzüncü yılı anısına yayınlanan albümde yine onun ismine rastlamak mümkündü. Sanatçı yine 1974’te, bu kez Şili’deki sol partilere destek olmak için düzenlenen bir galada sahne alacaktı. Bu döneme damga vuran parça ise, 1973’te piyasaya çıkan ve “Her şeye rağmen yaşamak gerek” sözleriyle dikkat çeken "Faut vivre" idi.   

Yetmişlerin geri kalanında "Comme le dit ma concièrge" ve "J’ai mes papiers" gibi neşeli melodilere sahip ancak iğnelemelerle dolu şarkılar yayınlayan Mouloudji,  1980’de Inconnus inconnues adlı albümü piyasaya sürdükten sonra birçok konser verdi ancak kendine medyada yine fazla yer bulamadı. 1992’de geçirdiği bir akciğerler rahatsızlığı nedeniyle sesini büyük oranda kaybeden sanatçı, 1994’te, yetmiş iki yaşında aramızdan ayrıldı. Sesleri Paris sokaklarında yankılanan akordeonla özdeşleşmiş, günümüzde artık ortadan kaybolan bir sanatçı neslinin son temsilcilerinden biriydi Marcel Mouluodji. Yaşamı boyunca, inançlarını kariyerinin önünde tutmuş ve sonuçlarına aldırmadan doğru bildiğinden şaşmamıştı. Onun için esas olan prensiplerine sadık kalmak ve özgür olmaktı...

Mouloudji'nin anısı ölümünden sonra kızı Annabelle ve oğlu Grégory tarafından canlı tutulmaya devam ediyor. İki kardeş, babalarının yirminci ölüm yıl dönümü olan 2014 yılında; "Louis Chedid", "Alain Chamfort" ve "Daphné" gibi isimlerin onun sevilen şarkılarını yorumladığı "En souvenirs des souvenirs" adlı saygı albümünün hazırlanmasına ön ayak olurken 16 Eylül 2022'de, sanatçının yüzüncü yaş günü, daha önce yayınlanmamış şarkıların da yer aldığı Best of albümleriyle kutlandı.